3 Αυγ 2015
Νέα μελέτη που εκδόθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cerebral Cortex δείχνει ότι οι άνθρωποι που μιλούν δυο γλώσσες διαθέτουν περισσότερη φαιά ουσία στο εκτελεστικό κέντρο του εγκεφάλου τους.
Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, έχουν αλλάξει πολλά όσον αφορά την κατανόηση του φαινομένου της διγλωσσίας (bilingualism). Στα πρώτα στάδια της έρευνας, η διγλωσσία θεωρούνταν μειονέκτημα, με το σκεπτικό ότι η παρουσία δυο λεξιλογίων (vocabularies) οδηγούσε σε καθυστερημένη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Από τότε, βέβαια, έχει αρχίσει να αποδεικνύεται ότι οι δίγλωσσοι ομιλητές αποδίδουν καλύτερα, συγκριτικά με τους μόνόγλωσσους, σε διεργασίες που προϋποθέτουν εστίαση προσοχής, αναστολή ενέργειας και βραχυπρόθεσμη μνήμη, επονομαζόμενα συλλήβδην με τον όρο «εκτελεστικό κέντρο» (executive control).
Υπάρχει η πεποίθηση ότι το πλεονέκτημα αυτό των δίγλωσσων ομιλητών ισχύει πραγματικά, λόγω της μακροπρόθεσμης χρήσης και διαχείρισης δύο ομιλουμένων γλωσσών. Ωστόσο, υπάρχει και η αμφιβολία για το αν τα πλεονεκτήματα αυτά κατοχυρώνουν την υπόστασή τους, καθώς δεν παρατηρούνται σε άλλες μελέτες. Ακόμη κι αν η ύπαρξη του πλεονεκτήματος συνιστά πιθανό σενάριο, ο υποκείμενος μηχανισμός εξακολουθεί να αμφισβητείται.
«Οι ασυνέπειες που παρατηρούνται στις αναφορές για το διγλωσσικό πλεονέκτημα οφείλονται κυρίως στην ποικιλομορφία των εκάστοτε επιτελέσεων, στο πλαίσιο των προσπαθειών για την ανάδειξη του πλεονεκτήματος αυτού», εξηγεί ο Guinevere Eden, επικεφαλής συντάκτης, διδάκτωρ και διευθυντής του Κέντρου για την Έρευνα της Μάθησης του τμήματος Ιατρικής Πανεπιστημίου του Georgetown (GUMC). «Δεδομένης αυτής της ανησυχίας, ακολουθήσαμε μια διαφορετική προσέγγιση, και αυτή τη φορά συγκρίναμε την ποσότητα της φαιάς ουσίας των ενηλίκων δίγλωσσων ομιλητών σε αντιπαραβολή με αυτή των μονόγλωσσων ομιλητών. Το επιχείρημά μας ήταν ότι η εμπειρία μέσα από την επαφή με δύο γλώσσες, σε συνδυασμό με την αυξημένη ανάγκη για γνωστικό έλεγχο (cognitive control) της κατάλληλης χρήσης τους, θα προκαλούσε μια εγκεφαλική ανάπλαση στους δίγλωσσους ομιλητές Ισπανικών και Αγγλικών σε σχέση με τους μονόγλωσσους ομιλητές της αγγλικής. Και πράγματι παρατηρείται περισσότερη φαιά ουσία στις περιοχές του εμπρόσθιου και βρεγματικού μέρους του εγκεφάλου των δίγλωσσων ομιλητών, περιοχές που εμπλέκονται με το εκτελεστικό κέντρο (executive control)».
Η φαιά ουσία φαίνεται να κυμαίνεται ποσοτικά ανάλογα με τις εμπειρίες ενός ανθρώπου. Ένα γνωστό εύρημα του είδους αυτού αποτελεί μια αναφορά Λονδρέζων οδηγών ταξί, στους οποίους εντοπιζόταν περισσότερη φαιά ουσία στις περιοχές του εγκεφάλου εκείνες που σχετίζονται με την αντίληψη του χώρου.
Τι είναι αυτό όμως που έχουν οι δίγλωσσοι και τους περιβάλλει με
αυτά τα πλεονεκτήματα; Προκειμένου να βρούμε μια ικανοποιητική απάντηση στο
ερώτημα αυτό, πήγαμε ένα βήμα παραπέρα. «Ο σκοπός μας έγκειται στο να βρούμε αν ο
συνεχής χειρισμός δύο ομιλουμένων γλωσσών οδηγεί σε περισσότερο γνωστικό
εκτόπισμα καθώς και στη μεγαλύτερη ποσότητα φαιάς ουσίας που παρατηρήσαμε στους
δίγλωσσους ομιλητές της ισπανικής και αγγλικής, ή αν άλλες πτυχές του να είσαι δίγλωσσος,
όπως το εύρος του λεξιλογίου που συσχετίζεται με την κατοχή δύο γλωσσών, είναι
υπεύθυνες για αυτό», αναφέρει ο Olumide Olulade, διδάκτωρ, επικεφαλής για τη
σύνταξη της μελέτης, και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο GUMC.
Οι ερευνητές έθεσαν
σε σύγκριση τη φαιά ουσία των δίγλωσσων που είχαν κατακτήσει την αμερικανική
νοηματική γλώσσα (ASL) και
την ομιλούμενη αγγλική (SE),
με εκείνη των μονόγλωσσων χρηστών τής (ομιλούμενης) αγγλικής. Και οι δυο περιπτώσεις
των ως άνω δίγλωσσων μοιράζονται από κοινού τα χαρακτηριστικά της διγλωσσίας, παραδείγματος
χάριν, το μέγεθος του λεξιλογίου. Αλλά, εν αντιθέσει με τους δίγλωσσους ομιλητές δύο
ομιλουμένων γλωσσών, οι ALS-English δίγλωσσοι
μπορούν να χρησιμοποιούν χειρονομίες και να εκφωνούν ταυτόχρονα, δίνοντας στους
ερευνητές την δυνατότητα να εξετάσουν αν η χρεία για την απομόνωση της άλλης
γλώσσας μπορεί να εξηγήσει το πλεονέκτημα της διγλωσσίας.
«Αντίθετα με τα ευρήματα για τους δίγλωσσους ισπανικής-αγγλικής,
δε βρέθηκε κανένα στοιχείο για περισσότερη φαιά ουσία στους δίγλωσσους ALS-αγγλικής», επισημαίνει ο Olulade. «Επομένως,
καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η χειρισμός δύο ομιλούμενων γλωσσών με την
ίδια τροπικότητα (modality)*, παρά ένα απλώς πλουσιότερο ποσοτικά
λεξιλόγιο, εμφαίνει τις διαφορές που παρατηρήσαμε στους δίγλωσσους
ισπανικής-αγγλικής».
Η ερευνητική ομάδα διατείνεται ότι τα ευρήματά τους συμβάλλουν
στην ολοένα αυξανόμενη κατανόηση για το πώς η μακροπρόθεσμη εμπειρία με μια
συγκεκριμένη ικανότητα -- εν προκειμένω, η χειρισμός δύο γλωσσών --
μεταπλάθει τον εγκέφαλο.
Μεταξύ των ερευνητικών συντακτών, πέρα από τον Olulade και
την Eden,
συγκαταλέγονται και οι Nasheed I. Jamal, διδάκτωρ Ιατρικής, Charles Perfetti,
διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Pittsburgh, και οι Daniel S. Koo και Carol J.
LaSasso, διδάκτορες στο Πανεπιστήμιο του Gallaudet (Washington, DC).
Η μελέτη υποστηρίχτηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Παίδων και
Ανθρώπινης Ανάπτυξης Eunice Kennedy Shriver (P50 HD40095), το Εθνικό Ινστιτούτο
Κώφωσης και Άλλων Επικοινωνιακών Διαταραχών (F32 DC007774), και το Εθνικό
Ίδρυμα Επιστημών (SBE 0541953 and SBE 0541953).
ΠΗΓΗ
*Δηλαδή ο τρόπος λειτουργίας που διέπει έναν συγκεκριμένο τρόπο γλωσσικής πραγμάτωσης, π.χ. προφορικός, γραπτός, με χειρονομίες.
(Σημείωση: Απέδωσα τον όρο "modality" από το πρωτότυπο.)
**«Ομιλούμενη γλώσσα» για την απόδοση του "spoken language", βλ. Γλωσσάρι Γλωσσολογικών Ορών. Πρόκειται ουσιαστικά για την «προφορική γλώσσα» (εναλλακτικός όρος).
***Η απόδοση του τεχνικού όρου "executive control" με δυσκόλεψε αρκετά. Αν έχετε να προτείνετε κάτι καλύτερο, παρακαλώ στείλτε το στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο genuistics@gmail.com.
****Νεοελληνική απόδοση σε ελεύθερη μετάφραση: Tobe Ornottobe
